Nguồn : « VietlandNews.net » , C/N 2012/06/18
Ông Khai Trí và nhà biên soạn Tự Điển Nguyễn Văn Khôn
Tôi có người chị ruột giúp việc bán sách cho tiệm sách Việt Hương ở số 34 đưòng Lê Lợi . Từ đây đi về hướng chợ Bến Thành có thêm 3 tiệm sách : Thanh Tuân số 56 , Phúc Thành số 58 và Khai Trí chiếm 2 căn 60 - 62 . Theo chị tôi kể lại Ông Khai Trí khởi nghiệp bằng1 chiếc xe đẩy ( như xe bán sách ở bến sông Seine bây giờ ) . Xe bán sách của Ông thường đậu trước cổng Trường Chasseloup Laubat đường Hồng Thập Tự . Tôi nghe kể lại vậy thôi chớ đâu ngờ gặp Ông ở trại Z30C Hàm Tân .
Buôỉ sáng Tù đợi đi lao động , nhưng sớm hơn có 1 Ông Già lúc nào cũng với bộ quần áo trắng đã ngã qua màu cháo lòng đẩy chiếc xe cả i tiến chứa phân Bắc của Tù đem đi . Sáng nào cũng vậy , it ai biết ông là ai . Đó là ông Nguyễn Hùng Trương , chủ Nhà Sách Khai Trí nổi tiếng ở Sài Gòn trước năm 1975 .
Người Sài Gòn gọi ông là « ông Khai Trí » ( theo tên nhà sách- nhà xuất bản do ông làm chủ ) . Hết sức quảng bác nhưng ông lại rất ít nói về mình , nên ít người biết ông chính là tấm gương sống động : từ hai bàn tay trắng trở thành người kinh doanh ngành sách lớn nhất và uy tín nhất miền Nam .
Ông Khai Trí tên thật là Nguyễn Hùng Trương , sinh năm 1926 tại Thủ Đức . Thuở nhỏ , ông thường nhịn ăn sáng , dùng 2 đồng xu mẹ cho để mua báo đọc . Lên Sài Gòn học trung học ở Petrus Ký , ông đượcsắm cho chiếc xe đạp cũ để cuối tuần đạp về nhà , đầu tuần trở lên với món tiền đủ để tiêu xài dè sẻn trong tuần . Nhưng cứ mỗi chiều Thứ Hai là ông tiêu sạch số tiền đó vào sách báo rồi cả tuần nhịn ăn sáng , chỉ uống nước lã cho đỡ đói .
Sách ông mua hầu hết là sách báo nước ngoài , vào thập niên 1940 ông đã gây dựng được một tủ sách có giá trị . Bạn bè đến chơi , thấy ông có nhiều sách hay thường nhờ ông mua giùm . Có lần , chỉ 5 người nhờ nhưng ông mua đến 10 cuốn để được hưởng 30 % hoa hồng . Số sách dư ra , ông đem ký gửi ở quán sách . Ba hôm sau , người chủ quán hỏi ông sách loại đó còn không , nếu còn thì đem tới tiếp vì sách gửi trước đã bán hết rồi . Từ đó ông nảy ra ý định mua sách báo ở nước ngoài về gửi bán . Sách ông chọn là loại sách có giá trị , quý hiếm , nhiều người cần mà trong nước không bán . Lúc đầu mua mỗi thứ vài chục cuốn , thấy bán chạy ông mới tăng số lượng lên , có khi cả nghìn cuốn .
Nhờ cố gắng làm việc không quản mệt mỏi , tiết kiệm từng đồng nên đến năm 1952 ông Khai Trí đủ vốn để mở một hiệu sách nhỏ tại 62 đại lộ Bonard ( nay là Lê Lợi ) , đặt tên là Nhà Sách Khai Trí ( nay là Nhà sách Sài Gòn ) . Đây là nhà sách đầu tiên ở Việt Nam bán hàng theo kiểu tự chọn , khách có thể đứng đọc tại chỗ hàng giờ rồi đi ra mà không phải mua . Nữ nhân viên bán hàng mặc đồng phục , lúc nào cũng vui vẻ ân cần , trông nom một cách kín đáo ...
Những điều này hiện nay được áp dụng ở đa số hiệu sách nhưng vào thời điểm đó thì quá mới mẻ và rất được khách hàng ủng hộ , nhờ vậy mà sau đó nhà sách được mở rộng thêm 2 căn liền kề với nhiều tầng lầu .
Nhà Sách Khai Trí còn phụ trách cả việc xuất bản sách với những đầu sách được chọn lựa kỹ càng và phong phú .
Một thú chơi đặc biệt của ông Trương nữa là sưu tầm sách báo ( chỉ riêng tờ báo Pháp ngữ Le Monde , ông có từ số đầu tiên cho tới ngày 30/04/1975 ) . Ông còn cùng nhà văn Nhật Tiến chủ trương ra tuần báo Thiếu Nhi và là soạn giả của nhiều đầu sách có giá trị .
Riêng trong khoảng 10 năm từ 1993 đến 2003 , ông đã tuyển chọn và biên soạn khoảng 15 cuốn sách : Thơ tình Việt Nam và thế giới chọn lọc , Quê Em Mến Yêu , Làm Con Nên Nhớ , Chánh Tả Cho Người Miền Nam , Huế Mến Yêu , Những Bài Thơ Hay Trong Văn Chương Việt Nam ...
Nhà văn Nguyễn Thuỵ Long ( tác giả của cuốn tiểu thuyết nổi tiếng « Loan Mắt Nhung » , một cuốn tiểu thuyết mà sau này giới nghiên cứu miền Bắc sau 1975 cũng hết lời ca ngợi ) có viết một bài nhan đề « Vĩnh biệt ông Khai Trí » , trongđó có nhắc đến hoàn cảnh đau thương của ông Khai Trí sau 1975 :
« Ông Khai Trí , Nguyễn Hùng Trương , sinh năm 1926 tại Thủ Đức , Gia Định , mất hồi 0515 ngày 11/03/2005 , tức ngày mồng 02/02 năm Ất Dậu , thọ 80 tuổi sau 2 tuần nằm bệnh viện . Ông mất đi do sức già lực kiệt , nhiều năm ông cố gắng tranh đấu để xin lại hiệu sách vĩ đại của ông sau khi bị nhà nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa tịch thu , sau đợt tù cải tạo văn hoá 1976 tại Sài Gòn . Tiệm sách của ông tại đường Lê Lợi mang tên Khai Trí bị nhà nước « quảnlý » , nay mang tên Phahasa của nhà nước .
Thuở đó , sau khi các sĩ quan chế độ Việt Nam Cộng Hoà bị đi tù cải tạo trước , đến lượt những văn nghệ sĩ bị bắt , tác phẩm thiêu đốt và họ đều bị coi là kẻ có tội , đương nhiên bị bôi nhọ , kết tội là Biệt Kích Văn Nghệ .
Ông Khai Trí cũng bị coi là tội phạm , liệt vào hàng văn nghệ sĩ và bị bỏ tù , vì người chiến thắng cho ông là người kinh doanh và phát triển cái văn hoá đồi truỵ . Những người đã từng sống ở miền Nam trước 30/04/1975 , ai cũng biết đến ông . Gọi là ông Khai Trí mà quên cái tên cúng cơm của ông là Nguyễn Hùng Trương , ông làm được nhiều công việc lợi ích cho văn hoá Việt Nam , cả đời ông đam mê công việc ấy . Và ông quen biết rất nhiều văn nghệ sĩ ở miền Nam , kể cả những văn nghệ sĩ Bắc di cư 1954 .
Ông Khai Trí lại ra tay giúp đỡ nhiều anh em văn nghệ sĩ gặp hoàn cảnh khó khăn , mua tác phẩm của họ , tuy chưa in còn để đấy nhưng ông vẫn trả tiền đầy đủ không thiếu một xu . Ngoài ra ông tài trợ cho nhiều tờ báo hồi đó ở Sài Gòn . Tôi không biết nhiều , nhưng tôi biết về tờ báo Sống của Chu Tử , cũng có sự góp sức về mặt tiền bạc .
... Bao nhiêu lần tôi đi qua đường Lê Lợi , tôi nhìn thấy ông Khai Trí buồn bã đứng ở góc đường đó , nhìn sang hiệu sáchcũ của mình mang tên mới là Phahasa . Một lần khác , cũng trong bữa giỗ ông Chu Tử , tôi hỏi ông Khai Trí về việc xin lại Nhà Sách Khai Trí đến đâu rồi ? Ông cười chua chát :
- Phải đếnn ăm 3000 thì may ra . .
Ngày ông bị bắt , bị bỏ tù , bao nhiêu bài báo nói xấu ông , kết tội ông còn dấu bao nhiêu kho sách Nguỵ , không thành thật khai báo . Chuyện thế thái nhân tình lúc ông gặp hoạn nạn , nhữngkẻ trước đây từng chịu ơn ông , tố cáo ông bao nhiêu là tội kể cả những điều không có để lập công .
Buổi lễ tang ông Khai Trí , tại nhà ông đường Xô Viết Nghệ Tĩnh , tôi gặp nhiều bạn bè của ông , những người thuộc chế độ Sài Gòn cũ đến thắp cho ông những nén nhang và chia xẻ sự thương tiếc với gia đình ông .
... Tôi nhớ mãi dáng ông Khai Trí đứng nhìn lên hiệu sách cũ của mình và câu nói chán nản của ông , năm 3000 thì người ta trả lại cho ông Nhà Sách Khai Trí . Sao mà chua chát thế cho ông Khai Trí Nguyễn Hùng Trương , cả một đời chỉ có một đam mê là làm văn hoá , giữ gìn cái hay , cái đẹp cho thế hệ mai sau .
Tiếng Xưa ( Nguồn : vietlandnews.net )
No comments:
Post a Comment